Motyki Motyki

Janusz Motyka ma swoją teorię. Uważa, że to wynalezienie motyki, a nie koła, przyczyniło się do ogromnego skoku cywilizacyjnego. - Człowiek z koczowniczego zmienił tryb życia na osiadły, mógł się zająć domem i wymyślać kolejne wynalazki - opowiada kolekcjoner.
Twierdzi, że motyka to narzędzie doskonale. Od tysięcy lat nie zmienia się jej konstrukcja: trzonek (stylisko) i ostrze tnące (łopatka). Co tu można udoskonalać?

Motyka w roli broni

[obrazek2] Zaczątek przyszłego muzeum motyki liczy już prawie 200 eksponatów. (fot. NORBERT ZIĘTAL)Najpierw motyki były odpowiednio przyciętymi korzeniami. Potem sporządzano je z kamienia, brązu i żelaza.
Zastosowanie najnowszych oglądał niedawno w telewizji. - 23 marca 2003. Relacja amerykańskiej telewizji CNN z inwazji USA na Irak. Na pierwszym planie żołnierze elitarnej marines. Kopią okopy... motykami.
Wbrew pozorom motyka to nie tylko narzędzie rolnicze. Gdy trzeba było iść na wojnę, motyka stawała się bronią.
- Nie byle jaką. Jak ktoś solidnie dostał nią po głowie, to szybko nie wstawał. Zazwyczaj wcale. Motyk używali nawet Wikingowie. Znajdowano je w ich grobach, obok miecza i włóczni.
Często po zakończeniu wojen na motyki przekuwano niepotrzebne już topory. Pan Janusz ma wiele takich w swoim zbiorze. Jego kolekcja motyk liczy blisko dwieście egzemplarzy. Na razie zbiór leżakuje w piwnicy. - Żona wygoniłaby mnie z domu, gdybym jej ten zbiór przytargał do mieszkania. Dla niej to tylko żelastwo.
- Kilof to młodszy brat motyki - pan Janusz pod nieobecność żony taszczy do pokoju kupę ciężkiego żelastwa. - Pochodzą z czasów pierwszej wojny światowej. Żołnierze używali ich do drążenia okopów w górzystym terenie. W takich warunkach zwykłą łopatą niewiele by zdziałali.

Samolot przerobiony na motyki

Motyka - prymitywne narzędzie rolnicze składające się z długiej drewnianej rączki z przytwierdzonym do niej poprzecznie kawałkiem oszlifowanego kamienia lub (później) ostrzem żelaznym; znana od neolitu, występuje dotąd w takiej postaci w tropikalnej Afryce Pd. i Oceanii; w Europie używana obecnie głównie w ogrodnictwie, a w rolnictwie stosowana do uprawy miedzyrzędowej (niszczenia chwastów i spulchniania ziemi), zwanej motyczeniem, oraz do zbioru roślin okopowych (ziemniaków, buraków itp.); zależnie od przeznaczenia motyki różnią się długością styliska i kształtem łopatki roboczej (sercowata, prosta, rozwidlona).*
* - Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, Wyd. I, Warszawa 1966

- Ta jest bardzo ciekawa - pan Janusz pokazuje motykę z solidnej stali, z dwiema dziurkami. Znalazł ją u gospodarza w okolicach Pruchnika. Wykonana ze stali niemieckiego myśliwca, Junkersa - 87, zestrzelonego w tej okolicy w lipcu 1944 r.
- Niemiecka stal była bardzo solidna. Ówcześni gospodarze nie pozwolili, by się zmarnowała. Z części blach samolotu wykonano cztery motyki. Była używana przez 60 lat i nadal jest w dobrym stanie - opowiada kolekcjoner.
Równie ciekawa, co samo kolekcjonowanie eksponatów, jest też otoczka obyczajowa wokół motyki.
- Mówimy, że ktoś się porywa z motyką na słońce. Mam książkę z 1938 r. Marii Poziomskiej, która nosi tytuł "Z motyką na słońce". Także tytuły prasowych artykułów. "Motyką w głowę", "Z motyką na policjantów", "Z motyką na męża", "Motyką w palec".

Wypił wino, etykietka została

- W dziejach motyki są też niechlubne karty. W latach sześćdziesiątych w Kambodży Pol Pota więźniów zabijano uderzeniem motyką w głowę. Wiemy to z badań ekshumacyjnych masowych grobów.
- Wcześniej nigdy nie zwracałem uwagi na herby państw. Nawet nie wiedziałem, że wiele krajów wykorzystuje do tego celu motykę: Zambia, Tanzania, Panama, Kongo, Honduras i wiele innych. Ale moim ulubionym jest Mozambik. W centralnym miejscu motyka skrzyżowana z kałasznikowem.
Znajomi wiedzą o nietypowym hobby pana Janusza. Do dobrego tonu należy wręczenie mu prezentu z motywem motyki. Niedawno podarowano mu banknot z Ghany. Jest na nim mężczyzna z motyką. Dostał również wino z Chorwacji, z motyką na etykiecie.
Niedawno ktoś podesłał wycinek z gazety z wywiadem wojewody zachodniopomorskiego. Urzędnik zbiera monety z dziurkami. W kolekcji ma chińskie, mające kilkaset lat. To były miniaturki motyk.
- Muszę je mieć. Chociaż jedną - deklaruje przemyślanin. Ma na oku jeszcze jeden eksponat. Do pielęgnowania przydomowego ogródka żona używa motyki wykonanej w latach 60 z resora kolejowego. Jednak na razie ani myśli o przekazaniu jej do muzeum męża.