Narodziny Rzeszowa

Oto na 2004 r. przypada 650 rocznica pierwszej wiadomości o istnieniu miasta Rzeszowa. Nie jest to wprawdzie data, jak długi czas sądzono nietrafnie, lokacji miasta, gdyż ono w 1354 r. już istniało, ale z braku o nim wcześniejszych informacji źródłowych, zapis w dokumencie z 19 stycznia tego roku, stanowi w dziejach Rzeszowa najważniejszy i najstarszy pisany zabytek źródłowy - świadectwo jego narodzin. Na pytanie, czy były one dopiero fundacją Kazimierzowską, czy też dokonano jej - co sugeruje przykład lokacji w 1339 r. Sanoka (nie mówiąc już o Przemyślu, Lwowie, a zapewne też Jarosławiu i Przeworsku) - raczej siłami jeszcze książąt ruskich, trudno dać pewną odpowiedź. Faktem pozostaje, że obszar górnego i środkowego biegu Sanu, w tym terytorium rzeszowskie, pozostawał w połowie XIV stulecia pod rządami króla Kazimierza Wielkiego, był intensywnie kolonizowany i zagospodarowywany.

Prof. Dr hab. FELIKS KIRYK

[obrazek2] Urodził się 24 września 1933 roku w Bukowsku (pow. sanocki). Ukończył studia w krakowskiej WSP (obecnie Akademia Pedagogiczna).
Wybitny historyk okresu powojenngo. Regionalista, publicysta, pedagog i pracownik naukowy. Przez wiele lat dyrektor Instytutu Historii Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Współpracował m.in. z Uniwersytetem Rzeszowskim i Uniwersytetem Lwowskim, gdzie otrzymał tytuł doktora honoris causa. Jest też honorowym profesorem Uniwersytetu w Kamieńcu Podolskim.
Autor blisko 400 publikacji naukowych. Specjalista historii średniowiecznej Polski i powszechnej. Mówi się też o nim - historyk małych ojczyzn.
emes

(fot. Archiwum)Badania najnowsze potwierdziły ciągłość osadniczą na terenie Rzeszowa od czasów wczesnośredniowiecznych. Zwróciły też uwagę, że miasto lokowano nie na terenie Staromieścia czyli Rzeszowa Starego, ale na obszarze dotąd nie zabudowanym, na przestrzeni wolnej, umożliwiającej wytyczenie placu centralnego, w postaci regularnego prostokątnego rynku i wybiegających zeń ulic. Oznacza to, że zagospodarowaniem przestrzeni miejskiej zajmowali się tu ludzie przygotowani. Wielka więc szkoda, że o nowych lokatorach czyli zasadźcach osady miejskiej a także o okolicznościach ich działań, źródła poskąpiły informacji.
Pozostaje faktem, że w 1354 r. miasto Rzeszów funkcjonowało jako organizm miejski na prawie magdeburskim, było też głównym ośrodkiem politycznym feudalnej włości rzeszowskiej, którą król przekazał za zasługi na polu dyplomacji Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk. Akt tego nadania (który dochował się w wiarygodnej kopii z 1501 r.) podaje, że przypadły Janowi Pakosławicowi ów okręg rzeszowski z miastem (oppidum Rzeschoviense cum suo districtu in terra Russie), ciągnął się od niezbyt oddalonej wsi Dąbrowy na zachodzie po Leżajsk na wschodzie i zamek w Czudcu na południu (północną granicę nadania stanowiły obszary puszczańskie i leśne). Mógł na tym rozległym terenie zakładać osady wiejskie, budować zamki i warownie, przeciągając osadników wolnizną od świadczeń przez kilkanaście lat dla ułatwienia im zagospodarowania się.

Fragment większego tekstu o Rzeszowie, który opublikujemy w poniedziałek 19 bm.